Nowe miejsce pamięci w gminie Sabnie
Uroczystość odsłonięcia została zorganizowana w związku z przypadającą w tym roku 80. rocznicą deportacji mieszkańców gminy Sabnie do obozu pracy Treblinka I: 10 czerwca 1943 r. Niemcy podczas obławy w Sabniach aresztowali jednorazowo około 30 osób, w sierpniu 1943 r. we wsi Hołowienki dokonali drugiej obławy. Pozostałe osoby z gminy Sabnie zostały aresztowane w innych okolicznościach, nie do końca ustalonych. Nie wszyscy powrócili do swoich bliskich.
W upamiętnieniu wzięli udział przedstawiciele: parlamentu i władz samorządowych wszystkich szczebli, duchowieństwa, Muzeum Treblinka, władz oświatowych; rodziny osób więzionych w Treblince; społeczność szkoły w Sabniach i inni zainteresowani. Uroczystość uświetniły poczty sztandarowe – Szkoły Podstawowej im. Heleny Mniszek w Sabniach i Niepublicznej Szkoły Podstawowej im. Armii Krajowej w Niecieczy oraz okolicznościowa część artystyczna w wykonaniu harcerzy z Sabni.
W szkolnej hali sportowej zebranych powitał i swoimi refleksjami związanymi z Treblinką podzielił się wójt gminy Sabnie Ireneusz Piotr Wyszyński. O obozie mówił drugi gospodarz uroczystości – dr Edward Kopówka z Muzeum Treblinka. Podkreślił, że obóz pracy Treblinka I powstał jako pierwszy, a jego głównym celem było wymuszenie na ludności polskiej posłuszeństwa wobec niemieckiej władzy okupacyjnej. Dyrektor dziękował też wszystkim, którzy zaangażowali się w powstanie upamiętnienia, a w sposób szczególny Jerzemu Tomczukowi, który spisał wspomnienia ojca – więźnia Treblinki, był inicjatorem wzniesienia upamiętnienia, dzielił się swoją wiedzą i pomagał w ustaleniu listy więźniów, a także Annie Remiszewskiej z Działu Edukacyjnego Muzeum Treblinka.
Uczestnicy uroczystości wysłuchali fragmentu wstrząsających wspomnień Antoniego Tomczuka, które przeczytał syn Jerzy. Swoimi refleksjami podzielili się goście. Przemawiali m.in. senator Waldemar Kraska; dyrektor siedleckiej delegatury Kuratorium Oświaty w Warszawie Adam Skup; przewodniczący rady powiatu historyk Jacek Odziemczyk; kanclerz Kurii Diecezjalnej w Drohiczynie ks. prałat dr Zbigniew Rostkowski. Duchowny mówił o wartościach, o podkopywaniu korzeni, z których wyrośliśmy. Podkreślił, że nie rozliczono i nie potępiono do końca komunizmu, czyli drugiego totalitaryzmu XX wieku. „Nie było Norymbergi dla Stalina, dla komunistów i dziś przeżywamy to, co przeżywamy. Mało tego, neomarksizm dobrze się czuje w Europie Zachodniej. Poglądy te, antyludzkie, przeciwko naturze, mają się dobrze. Winniśmy z tego wyciągać wnioski. Ci, którzy są winni zła, powinni się do niego przyznać i za nie przeprosić.” – wyraził przekonanie. Odniesienia do wyzwań współczesności wybrzmiały też w wystąpieniach innych osób, a także w podziękowaniu, które Jerzy Tomczuk skierował do wszystkich zaangażowanych w upamiętnienie ofiar Treblinki. Podkreślając potrzebę patriotyzmu przypomniał on postacie Witolda Pileckiego i Danuty Siedzikówny „Inki”.
Podniosłym momentem kończącym spotkanie w hali było wręczenie Jerzemu Tomczukowi i Gminie Sabnie medali „Zasłużony dla Muzeum Treblinka”.
Następnie wszyscy w uroczystym przemarszu udali się przed pomnik, gdzie po modlitwie przecięto symboliczną wstęgę. Odczytane też zostały nazwiska umieszczone na tablicy, a delegacje złożyły kwiaty.
Z okazji upamiętnienia została przygotowana publikacja, w której między innymi zawarta jest historia obozu pracy Treblinka I, okoliczności aresztowania mieszkańców gminy Sabnie i ich biogramy, wspomnienia Antoniego Tomczuka.
Tekst i zdjęcia: Jadwiga Ostromecka
