SADOWNE – Parafia św. Jana Chrzciciela

Wieś Sadowne (dawniej: Sadowo lub Sadów) wchodziła w skład dóbr raźnieńskich, stanowiących od 1404 roku uposażenie Kapituły Kolegiaty Warszawskiej św. Jana Chrzciciela (od 1434 do 1795). W 1514 roku kapituła ta ustanowiła wójtostwo w Sadownem, nadając mu dwie włóki ziemi. Wieś początkowo należała do parafii Brok. Jednak z powodu dużych trudności i niebezpieczeństw, na jakie byli narażeni wierni zdążający do kościoła w Broku, zaistniała potrzeba lokacji nowej świątyni. Kapituła na posiedzeniu generalnym 10 kwietnia 1524 roku, czyli w drugą niedzielę po Wielkanocy, wydała dokument fundacyjny i uposażeniowy dla kościoła i proboszcza w Sadownem, w dekanacie kamieńczykowskim. Kapituła Kolegiacka Warszawska nadała wówczas plebanowi: cztery włóki ziemi, dziesięciny z Kołodziąża i Sadownego, prawo do łowienia ryb w Bugu oraz stawie zwanym Jaź i korzystania z lasów. W tej też sprawie we czwartek po św. Bartłomieju 26 sierpnia 1524 roku przed Konsystorzem Archidiakonatu Pułtuskiego, a także ks. Rafałem Leszczyńskim (zm. 24 marca 1527 r.), biskupem płockim (1523-1527), stawił się delegat Kapituły – ks. kan. Stanisław Boniecki herbu Bończa (zm. po 1558), proboszcz stromecki, przasnyski i radwankowski, który pełnił jednocześnie funkcje: pisarza ziemskiego czerskiego (1515) oraz scholastyka i oficjała warszawskiego (1538). Na jego wniosek, a także drugiego delegata Kapituły ks. Mikołaja Żukowskiego, kanonika płockiego został wydany w Pułtusku dnia 13 września 1524 roku akt erekcyjny kościoła w Sadownem.

Pierwszy mały, drewniany kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Mikołaja Biskupa wzniósł w latach 1524-1525 delegat Kapituły Warszawskiej wspomniany ks. kan. Stanisław Boniecki, który w tym czasie mieszkał w Mrozowej Woli (dawniej Ugoszcz oraz Mros Nowa) i zarządzał dobrami raźnieńskimi. Poświęcenie świątyni odbyło się przy udziale prawie całej kapituły w maju 1525 roku. Pierwszym plebanem został mianowany 6 października 1525 roku ks. Jan Drogoszewski z Drogoszewa (prob. 1524-1530). Kolejnym był ks. Jan Poddębek. Na wniosek innego plebana ks. Walentego Jeziorkowskiego (prob. 1560-1581) w 1580 roku Kapituła Warszawska poszerzyła wczesniejsze uposażenia kościoła sadowieńskiego, a sto lat później sprowadziła tutaj wielu osadników zwanych Kurpiami.

Na miejscu pierwszej, starej świątyni Kapituła Warszawska postanowiła wznieść kolejną nową. To zadanie otrzymał zarządca dóbr raźnieńskich (do 1748) – prałat i delegat Kapituły Warszawskiej ks. Antoni Kazimierz Ostrowski (1713-1784), przyszły biskup kujawsko-pomorski (1753-1777) i arcybiskup gnieźnieński (1777-1784). W 1747 roku postawił tymczasową kaplicę i plebanię, a w 1748 roku – na miejscu poprzedniej – zbudował drewnianą, „na podmurowaniu” z dwiema wieżami świątynię pw. św. Jana Chrzciciela i św. Kazimierza. Jej konsekracji dokonał 17 lipca 1803 roku prepozyt jadowski – ks. Franciszek Remigiusz Zambrzycki z Zambrzc (1746-ok. 1816), biskup tytularny Dardanus (10 grudnia 1781 r.), sufragan kijowski (1781-ok. 1816). Funkcję proboszcza (1729-1751) w tym czasie pełnił ks. Antoni Paweł Zembrzuski (1689-1751). W dniu 15 stycznia 1793 roku Kapituła Warszawska powiększyła fundusz kościoła sadowieńskiego, staraniem byłego wicekustosza kościoła kolegiackiego w Warszawie – ks. kan. Jakuba Minaszowicza (1746-1800), ówczesnego proboszcza (1789-1800).

W 1816 roku dobra raźnieńskie, a wraz z nimi Sadowne, zostały przekazane (za twierdzę zamojską) przez rząd Księstwa Warszawskiego Stanisławowi Kostka hr. Zamoyjskiemu (1775-1856). Dnia 6 grudnia 1824 roku nabył je Andrzej hr. Zamoyski (1800-1874), który w 1834 roku przeprowadził gruntowny remont kościoła parafialnego. W ramach represji popowstaniowych w 1866 roku większość beneficjum kościelnego została zabrana przez władze carskie i przekazana oficerowi rosyjskiemu Andrzejowi Hulanickiemu.

Od 1898 roku zwolennikiem budowy nowej świątyni był ks. Adam Sadowski (1842-1909), proboszcz sadowieński (1892-1905). Jego staraniem Urząd Gubernialny w Siedlcach przyjął 30 października 1901 roku projekt arch. Kazimierza Zajączkowskiego (1854-1904), głównego budowniczego powiatu węgrowskiego (1881-1904), wykonany już w 1898 r. Podjęte dzieło kontynuował ks. Stefan Obłoza (1847-1924), kolejny proboszcz w Sadownem (1905-1922).

Obecny murowany kościół w stylu neogotyckim został zbudowany w latach 1906-1909 na miejscu starej świątyni, staraniem wspomnianego ks. Stefana Obłozy. Dzieło budowy w trzeciej części wsparł syn Andrzeja Zamoyskiego – hrabia Zdzisław (1842-1925), dziedzic klucza jadowskiego i kołodziążskiego (1875-1911). Autorem poprawionej wersji pierwszego projektu był arch. Zygmunt Zdański z Urzędu Gubernialnego w Siedlcach, który razem z Wacławem Wędrowskim z Warszawy nadzorował również prace budowlane. Wznoszenie fundamentów rozpoczęto 14 czerwca 1906 roku. Roboty murarskie wykonał majster Wacław Wędrowski. Poświęcenia kamienia węgielnego w dniu 24 czerwca 1907 roku dokonał ks. Ignacy Jasiński (1860-1944), dziekan węgrowski (1914-1919). Budowę ukończono 26 września 1909 roku, a 3 października tegoż roku w święto Matki Bożej Różańcowej odbyło się poświęcenie świątyni, którego dokonał miejscowy proboszcz ks. Stefan Obłoza. Konsekracji nowej świątyni dokonał w niedzielę po św. Bartłomieju Apostole, czyli 27 sierpnia 1910 roku ks. Franciszek Jaczewski (1832-1914), biskup lubelski i administrator apostolski diecezji podlaskiej (1889-1914).

W 1915 roku wojska rosyjskie zarekwirowały trzy dzwony, które rewindykowano w 1923 roku. Na początku II wojny światowej ok. 13 września 1939 roku Niemcy spalili wikariat i budynki gospodarcze, a świątynię zamienili na tymczasowy obóz dla polskich jeńców wojennych, niszcząc przy tym i rabując wiele sprzętów liturgicznych. W czasie działań wojennych w 1941 roku został uszkodzony dach oraz wybito wiele szyb. W tym też roku wojska niemieckie zabrały cztery dzwony. Pierwsza gruntowna reperacja dachu została przeprowadzona w 1948 i 1950 roku, staraniem ks. Józefa Makarewicza (1886-1952), ówczesnego proboszcza (1925-1952).

Na placu przed kościołem stoi murowana kapliczka wzniesiona w stylu gotyckim w 1917 roku, staraniem ówczesnego wójta i prezesa Dozoru Kościelnego Antoniego Brudko.

Obok kościoła, po drugiej stronie drogi, znajduje się stara, drewniana plebania zbudowana w latach 1827-1828, kosztem parafian i Andrzeja hr. Zamoyskiego, pod kierunkiem ks. Szymona Banaszewskiego (zm. 1858), proboszcza sadowieńskiego (1824-1832). Tuż przy niej stoi piętrowa murowana plebania zbudowana w 1977 roku przez ks. Piotra Aleksandrowicza (1904-1981), ówczesnego proboszcza (1952-1981). Na posesji kościelnej ks. kan. Marian Zbieć, proboszcz sadowieński (1981-2003) wzniósł w latach 2002-2003 nowy budynek parafialny, który został poświęcony 27 grudnia 2003 roku przez ks. bp. Antoniego P. Dydycza. Po drugiej stronie kościoła stoi dom parafialny, który został wzniesiony w latach 1942-1943 pod kierunkiem ks. Józefa Makarewicza (prob. 1925-1952). Obecnie mieszkają w nim księża wikariusze.

Kaplice:
Kołodziąż – Murowana kaplica pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy zbudowana została w latach 1985-1986, staraniem ks. kan. Mariana Zbiecia (prob. 1979-2003). Jej projekt wykonał inż. Wiesław Ratajski z Węgrowa. W dniu 4 czerwca 1986 roku została poświęcona przez ks. Jana Mazura, biskupa siedleckiego czyli podlaskiego (1968-1996).

Mrozowa Wola (dawniej Ugoszcz oraz Mros Nowa) – Kaplica pw. Chrystusa Miłosiernego zbudowana została w latach 1991-1992 staraniem ks. kan. Mariana Zbiecia. Projekt wykonał inż. Wiesław Ratajski z Węgrowa. Jej poświęcenia dokonał w dniu 13 czerwca 1992 roku ks. Władysław Jędruszuk (1918-1994), biskup drohiczyński (1991-1994).

Zarzetka – Murowana kaplica dojazdowa pw. Narodzenia NMP zbudowana została w latach 1983-1984, staraniem ks. Mariana Zbiecia. Projekt wykonał inż. Wiesław Ratajski z Węgrowa. Jej poświęcenia dokonał w dniu 28 czerwca 1984 roku ks. bp Wacław Skomorucha (1915-2001), biskup tytularny Zoara (21 listopada 1962 r.), sufragan siedlecki czyli podlaski (1962-1992). Dnia 8 kwietnia 2004 roku ks. bp Antoni P. Dydycz zezwolił na umieszczenie tabernakulum oraz na stałe przechowywanie Najświętszego Sakramentu.

Oprac. ks. dr Zbigniew Rostkowski