SKRZESZEW – Parafia świętego Stanisława Biskupa i Męczennika

Wielki książę litewski (1392-1430) Witold Aleksander (ok. 1348-1430), uposażając w dniu 1 kwietnia 1428 r. biskupstwo łuckie nadał mu również wieś Skrzeszew (dawniej: Scziszowo), leżącą w ziemi drohickiej. Wkrótce po tym ks. Andrzej z Płońska (zm. 1459), biskup łucki (1425-1459) erygował tutaj parafię, o czym świadczy wzmianka z 1431 r. Mówi ona o ks. Grzegorzu plebanie ze Skrzeszewa (zm. po 1458), budującym kościół, który pełnił jednocześnie urząd oficjała sądowego dla ziemi drohickiej (1431-1458). W 1464 r. zostało ustanowione wójtostwo. W latach 1477-1486 plebanem był ks. Stefan. W 1501 roku ks. Jan Mikołaj Pudełko (Andruszewicz) (zm. 1501/1502), biskup łucki (1491-1501/1502), odnowił erekcję parafii i uposażył kościół pw. św. Stanisława i Matki Bożej w dwie włóki ziemi (Skrzeszew i Wasilew), którymi zarządzał ówczesny pleban skrzeszewski ks. Wojciech. W latach 1519-1554 plebanem był ks. Bartłomiej Lisiecki a w latach 1561-1581 ks. Jakub Skarżyński.
Kolejne nadania poczynił w 1527 i 1532 roku ks. Paweł książę Algimunt Holszański (1485-1555), biskup łucki (1507-1536). W 1537 roku fundację na rzecz Skrzeszewa uczyniła Zofia z Korczewskich Hlebowicz (zm. po 1538), żona (po 1513) właściciela Czapli – Mikołaja Rafałowicza Saczko herbu Korczak. W dniu 20 lipca 1660 roku król polski (od 1648) Jan Kazimierz (1609-1672) ustanowił w Skrzeszewie dwa jarmarki: pierwsze na niedzielę Laetare, drugi zaś na dzień św. Michała (29 września). Tenże monarcha w tym samym uwolnił wieś Skrzeszew od podatków na cztery lata – z powodu zniszczeń wojennych.
W 1705 r. Stanisław Godlewski herbu Gozdawa (zm. 1709), regent kancelarii koronnej (1689), starosta nurski (1688-1709) i kasztelan podlaski (1705-1709), zainicjował budowę obecnego kościoła. Od 1709 roku, wypełniając ślub swego brata – dzieło kontynuował Jan Godlewski (zm. 17 lutego 1717 r.), stolnik (1689-1710) i podkomorzy nurski (1710-1717). Po jego przedwczesnej śmierci budowę ukończyli w 1733 roku: jego siostrzeniec Baltazar (Balcer) Ciecierski herbu Rawicz (1688-1750), s. Tomasza i Jadwigi z Godlewskich, stolnik drohicki (1710-1750) i jego żona (od 1712) Anna Gembicka herbu Nałęcz, córka Jan Pawła Gembickiego (zm. 1 stycznia 1713), kasztelana nakielskiego (1712-1713). Dnia 11 września 1733 roku kościół został konsekrowany przez ks. Józefa Olszańskiego (zm. ok. 1738), sufragana chełmskiego (1725-1736). W 1724 r. ks. Stefan Bogusław Rupniewski (1671-1731), biskup łucki (1721-1731), otrzymał od króla Augusta II Mocnego (1697-1733) przywilej na lokację Skrzeszewa jako miasta. Kolatorem skrzeszewskiej świątyni w 1741 roku byli między innymi – Józef Franciszek Sapieha herbu Lis (1670-1744), podskarbi nadworny litewski (1706-1709; 1713-1744) oraz ks. kan. Michał Jakubowski, proboszcz w Skrzeszewie (ok. 1795). Do 1795 roku Skrzeszew stanowił uposażenie biskupów łuckich.
W 1808 roku Skrzeszew zakupił od władz austriackich Franciszek Obniski (zm. 1843), poseł łosicki na sejm (1818). W 1837 roku odrestaurował on kościół i powiększył świątynię, dobudowując dwie boczne kaplice, pod kierunkiem ks. Stanisława Korzebskiego (1784-1849). W latach 1845-1925 kolatorami skrzeszewskiej świątyni byli między innymi: Józef Ochenkowski (1797-1848), sędzia i prokurator Siedleckiego Trybunału Cywilnego, który w 1845 roku powiększył uposażenie kościoła, i jego syn Karol (1840-1884).
W kościele tym, podobnie jak i w poprzednim, był czczony łaskami słynący Obraz Matki Bożej, raz określanej jako Różańcowej, innym razem jako Częstochowskiej. Niemniej jednak, od dawna ta świątynia do początku XVIII w. słynęła z wielkiego kultu Matki Bożej Różańcowej. Do 1764 roku odnotowano tutaj co najmniej 72 cudowne uzdrowienia. Sanktuarium maryjne w Skrzeszewie było znane szeroko na Podlasiu. Wśród grona ludzi, którzy doznali wiele łask i cudów znajdował się między innymi ks. Stefan Bogusław Rupniewski (1671-1731), biskup łucki (1721-1731), a także fundator obecnej świątyni Stanisław Godlewski.
Podczas działań wojennych w 1915 roku dzwonnica i świątynia zostały mocno uszkodzone: zburzone wieże, ¾ dachu, szyby itd. Odbudową kościoła w 1918 roku kierował ks. Feliks Franczewski (ur. 1866), ówczesny proboszcz skrzeszewski (1913-1921).
W prawym rogu placu kościelnego znajduje się murowana, czworoboczna dzwonnica, zbudowana w I połowie XIX wieku. Na posesji kościelnej stoi nowa plebania oddana do użytku w 1986 roku, która została zbudowana staraniem ks. Stanisława Zajki (adm. 1986-1989).

Kaplica:
Czaple – W 1405 r. wielki książę litewski Witold Aleksander (ok. 1348-1430), nadał wieś Czaple braciom Henrykowi, Piotraszowi, Marcinowi i Andrzejowi z Sarnowa w ziemi wyszogrodzkiej (Mazowsze).

Obecnie znajduje się tutaj kaplica pw. Chrystusa Miłosiernego zbudowana w 1984 roku, pod kierunkiem wspomnianego ks. Stanisława Zajki. Jej poświęcenia dokonał 29 lipca 1984 roku ks. Jan Mazur, biskup siedlecki czyli podlaski (1968-1996).

Oprac. ks. dr Zbigniew Rostkowski